Wereldtuinbouw­tentoonstelling Floriade Expo 2022 vindt volgend jaar van april tot oktober plaats in Almere. Het evenement is een proeftuin op het gebied van duurzame stadsinnovaties. De ambities zijn hoog, de uitwerking een grote uitdaging. De Hele Olifant begeleidt de samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen. ‘Sinds we gelijkwaardig aan tafel zitten is er meer rust.’

Sven Stimac Directeur Floriade

Het ambitieuze bidbook van Almere zorgde ervoor dat de gemeente Floriade in 2012 binnenhaalde. ‘Growing Green Cities’ is het thema: meer groenvoorziening, duurzame voedselproductie, slimmere energieoplossingen en gezonder leven. Niet alleen de nationale en internationale landenpresentaties in de paviljoens staan in het teken van groene en leefbare steden, ook de bouw van het terrein moest zo duurzaam mogelijk. En als klap op de vuurpijl: als in oktober 2022 de laatste bezoekers vertrokken zijn, wordt het gebied omgevormd tot een nieuwe, groene stadswijk: Hortus. De erfenis van de tentoonstelling, het groene arboretum en een aantal beeldbepalende gebouwen worden behouden en opgenomen in Hortus.

Uniek project
De hoge ambities zorgden er niet alleen voor dat Almere de Floriade binnenhaalde, ze leveren ook flinke kopzorgen op. Sinds 2016 zit Sven Stimac als directeur van Floriade BV aan tafel. Hij leidde de vorige editie in Venlo. ‘Dit is een uniek project,’ zegt hij. ‘We willen een mooie Floriade neerzetten maar óók een groene stadswijk ontwikkelen. Dat vraagt om een hele andere aanpak dan je normaal ziet bij het optuigen van een Floriade, of bij de ontwikkeling van een nieuwe stadswijk.’

Edwin Aaftink, ontwikkelingsmanager bij vastgoedontwikkelaar Amvest, hoorde van collega’s dat ze dit project binnen hadden gehaald. ‘Ik vroeg aan ze: Hoe gaan jullie dit aanpakken? Een gebied ontwikkelen voor een expo en dan ombouwen tot een woonwijk, en dan ook nog met zo’n harde deadline. Er lag geen blauwdruk voor deze complexe opgave die wij als Amvest in een ontwikkelcombinatie samen met Dura Vermeer zijn aangegaan, het leek me interessant om er mee aan de slag te gaan.’

Vanuit de gemeente Almere is stedenbouwkundige Ria van Dijk betrokken. ‘Voor ons is dit project een proeftuin. Wij wilden wel op honderd verschillende manieren en op verschillende niveaus innoveren. Wat je daar leert kan je ook toepassen op andere projecten binnen de gemeente.’

Edwin Aaftink Ontwikkelingsmanager Vastgoedontwikkelaar Amvest

Struikelblok
Sinds 2012 is er een zoektocht naar wat er in de tijd mogelijk is en wat niet. En hoe de verschillende partijen dat samen kunnen vormgeven. Dat loopt niet altijd soepel. De combinatie van experimenteren en innoveren met de harde deadline is spannend. ‘De ambitie delen we,’ geeft Edwin aan. ‘We wilden nog wel meer woningen bouwen dan de gemeente. Maar de planning bleek een struikelblok. Als je vastgoed wil realiseren dat zowel paviljoen als huurwoning wordt, dan moet je een doordacht stedenbouwkundig plan hebben en een goede planning. Dat vraagt veel afstemming met veel stakeholders kost daardoor veel tijd en die is er niet.’

Wat ook een probleem bleek was dat de exploitanten op zich laten wachten. Ria: ‘Voor vastgoed moet je sneller gaan dan het tempo waarmee de deelnemers van de Floriade zich aandienden. Als je al moet bouwen terwijl de exploitanten er nog niet zijn, kan je ook niet hun wensen meenemen.’ Ook het tweeledige doel van het vastgoed is een ingewikkelde puzzel. Edwin: ‘Je kunt op papier wel zeggen dat je van een paviljoen een huurwoning maakt, maar hoe voer je dat uit? De behoeften van de gebruikers zijn heel anders.’

Verschillende belangen
Zo zijn er nog meer struikelblokken. Andere ideeën over de indeling van de kavels. Groenvoorzieningen die al worden aangelegd terwijl er nog gebouwd wordt. Sven geeft aan dat de uitdaging vooral is om samen een match te vinden. ‘Aan de ene kant is er de tijdelijke inrichting voor de Floriade en daarnaast de permanente ontwikkeling. De kunst is om dat samen te voegen.’

Ria: ‘Je moet het er met elkaar over hebben welke afspraken realistisch zijn en welke niet. Keuzes maken en over dingen heen kunnen stappen. De moeilijkheid is dat het belang van het project soms anders is dan het belang van de gemeente of het belang van de Ontwikkelcombinatie Amvest-Dura Vermeer.’

Gelijkwaardig aan tafel
Tijdens de ontwikkeling van het inrichtingsplan schakelden ze De Hele Olifant in om hen hierbij te begeleiden. De opdracht was om de drie partijen samen te brengen en dezelfde richting op te krijgen, zegt Sven. ‘Zodat we samen kunnen zeggen: Híer gaan we voor. Om goed met elkaar in gesprek te blijven zitten we elke week met elkaar om tafel.’

Verandercoach Wibo Haverkate van De Hele Olifant brengt als neutrale gespreksleider structuur in het gesprek en zorgt dat ieders stem gehoord wordt. ‘Eerst zaten we niet gelijkwaardig aan tafel,’ geeft Ria aan. ‘Nu wel. Het maakt niet uit of er een directeur van Floriade en een van de Ontwikkelcombinatie zit, of ik als stedenbouwkundige, iedereen kan zijn opmerkingen maken. En als er iemand onzin uitkraamt dan wordt dat gezegd. Het gaat om de inhoud. Wibo zorgt ervoor dat iedereen zich uitspreekt.’ Ze geeft aan dat hij best lastige vragen kan stellen. ‘Maar dat doet hij bij de anderen ook. Kunnen we hier niet van afwijken? Dan moet je drie keer slikken, maar in het belang van het proces ga je kijken of je dat voor elkaar kan krijgen.’

Ria van Dijk Stedenbouwkundige Gemeente Almere

Heel helder
De Hele Olifant zet verschillende methodes in om de samenwerking te verbeteren. Zo spreken de partijen aan het begin af wat de uitgangspunten zijn. ‘Je kunt daar op elk moment op teruggrijpen,’ vertelt Edwin. ‘Door te verwijzen naar dingen die we zelf hebben afgesproken, word je op een natuurlijke manier bij de les gehouden.’ Wat ook hielp was een heldere actielijst maken en bewaken. ‘Wibo houdt ons heel strak: wat hebben we gedaan, wat is de voortgang?’

Kenmerkend voor de werkwijze van De Hele Olifant is de focus op structuren, die uitnodigen tot een effectieve dialoog. Een manier om overzicht te krijgen en te houden is om dingen visueel te maken. Door iets uit te tekenen of kleuren te geven, is in een oogopslag het patroon te zien: wat de verschillende opties zijn, wat wel en niet haalbaar is, wat het gevoel is over een bepaald thema. Edwin: ‘Zo wordt het heel helder. Het brengt rust. Ik dacht: hèhè, we zijn eindelijk aan het samenwerken.’

Sven prijst de betrokkenheid van Wibo. ‘Als er een slechte sfeer is of er is geen resultaat geboekt, dan stoort hem dat echt persoonlijk. Toen er conflict was tussen verschillende partijen, ging hij mensen bellen.’ Edwin: ‘Wat ik treffend vind bij Wibo is dat hij altijd vol energie zit en enthousiast is. Echt altijd. Dat helpt ook.’

Blijven vasthouden
De begeleiding door De Hele Olifant heeft de manier van werken gestroomlijnd, maar de partijen staan nog steeds voor een flinke klus, met hele ingewikkelde kwesties en verschillende belangen. Nu is het zaak om niet los te laten, zegt Ria. ‘Ongeacht veranderende omstandigheden. Ook al zitten mensen aan je te trekken, dan moet je toch zeggen: Nee, dat is niet in het belang van het project.’ Edwin beaamt dat. ‘Elkaars hand blijven vasthouden.’ Grappend er achteraan: ‘Ook al mag dat eigenlijk helemaal niet in coronatijd.’

Dat de Floriade die volgend jaar aan de wereld wordt gepresenteerd er ten dele anders uitziet dan het bidbook is niet erg, zegt Sven. ‘Een plan is het begin van verandering. Het is een referentiekader op basis waarvan je iets gaat ontwikkelen. Uiteindelijk wil je tevreden bezoekers. Tevreden inwoners van Almere en een mooie nieuwe stadswijk. Daar gaan we samen voor.’